Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny

W sercu Ciechanowa, na malowniczym wzgórzu zwanym Farską Górą, znajduje się jeden z najcenniejszych zabytków północnego Mazowsza – Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Ta imponująca, późnogotycka świątynia, będąca świadkiem burzliwych dziejów miasta i regionu, zachwyca nie tylko swoją architekturą, ale i niezwykłą atmosferą. Przechodząc przez jej masywne, ceglane mury, można niemal poczuć ducha minionych wieków i wyobrazić sobie wydarzenia, które rozgrywały się tu przez stulecia.

Historia kościoła – od średniowiecza po czasy współczesne

Początki parafii ciechanowskiej sięgają już 1385 roku, jednak obecny kościół został wzniesiony na przełomie XV i XVI wieku, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej, drewnianej świątyni, która uległa zniszczeniu w pożarze. Najpierw powstało prezbiterium i boczne kaplice (1476), a całość ukończono w 1525 roku. Konsekracji dokonał biskup płocki Andrzej Noskowski w 1551 roku.

Kościół przez wieki pełnił funkcję głównej świątyni parafialnej, ale także miejsca sejmików szlachty mazowieckiej, podczas których często dochodziło do burzliwych debat, a nawet dramatycznych wydarzeń. W czasie wojen szwedzkich w 1657 roku budowla została poważnie uszkodzona, a kolejne zniszczenia przyniósł początek XVIII wieku. Po remoncie w 1781 roku kościół znów wymagał napraw, dlatego w 1804 roku przeniesiono nabożeństwa do pobliskiego kościoła augustianów. W 1807 roku opuszczoną świątynię zajęły wojska napoleońskie, przekształcając ją w piekarnię i magazyn – wówczas niemal całe wyposażenie uległo zniszczeniu.

Odbudowa kościoła nastąpiła dzięki funduszom gen. Wincentego Krasińskiego oraz parafian. Właśnie tutaj sakrament bierzmowania przyjął jego syn, wybitny poeta romantyczny Zygmunt Krasiński. Kolejne remonty miały miejsce w XIX i XX wieku, a obecny wystrój wnętrza zawdzięcza się m.in. architektowi Stefanowi Szyllerowi.

Architektura i wnętrze świątyni

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny to późnogotycka, orientowana budowla murowana z cegły, w której zastosowano dekoracyjne wzory z zendrówki – specjalnie wypalanej cegły. Trójnawowy korpus w układzie pseudobazylikowym wyróżnia się nawą główną nieco wyższą od bocznych oraz dwoma wysokimi kaplicami przy prezbiterium, tworzącymi ramiona transeptu – to jedno z pierwszych takich rozwiązań w Polsce.

Północna kaplica Męki Pańskiej zachowała swój późnogotycki charakter, a południowa kaplica św. Anny została przebudowana w stylu neogotyckim. Warto zwrócić uwagę na sklepienia gwiaździste zaprojektowane przez Stefana Szyllera oraz sklepienie kolebkowo-krzyżowe w dawnej zakrystii, obecnie kaplicy Matki Boskiej. Wnętrze zdobią także epitafia miejscowej szlachty oraz płyta nagrobna Stanisława Szczurzyńskiego w kaplicy Matki Boskiej, której wystrój powstał według projektu profesora Wiktora Zina.

Na zewnątrz kościół zachwyca bogato zdobionymi szczytami, blendami oraz fryzami z ukośnie ustawianych cegieł. Całość otaczają uskokowe przypory, a uwagę przyciąga neogotycka dzwonnica, która „towarzyszy” świątyni, wznosząc się w jej sąsiedztwie.

Znaczenie i ciekawostki

Kościół przez wieki był miejscem pochówków ciechanowskiej szlachty oraz cechów rzemieślniczych, które opiekowały się poszczególnymi ołtarzami. W czasach napoleońskich obiekt zamieniono w piekarnię, a później magazyn, co przyczyniło się do niemal całkowitej utraty pierwotnego wyposażenia. Do dziś zachowały się jedynie nieliczne elementy, jak XIX-wieczna kropielnica i krucyfiks.

Świątynia, choć nieco oddalona od centrum miasta, przez wieki pełniła rolę kościoła szlacheckiego, podczas gdy kościołem miejskim stała się położona bliżej rynku świątynia św. Małgorzaty. Mimo burzliwych dziejów i licznych zniszczeń, kościół Narodzenia NMP zachował swój monumentalny charakter i do dziś pozostaje jednym z najważniejszych zabytków Ciechanowa.

Informacje dla odwiedzających

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny znajduje się przy ul. Księdza Piotra Ściegiennego 11 w Ciechanowie, na tzw. Farskiej Górze. Dojazd z Warszawy jest możliwy zarówno pociągiem (EIP, TLK lub Koleje Mazowieckie – ok. 1,5 godziny), jak i samochodem (ok. 90 km). W pobliżu znajduje się parking oraz przystanek autobusowy.
Zwiedzanie świątyni jest możliwe w godzinach otwarcia kościoła, najczęściej w dni powszednie oraz w niedziele przed i po nabożeństwach. Wstęp do kościoła jest bezpłatny, ale w przypadku grup zorganizowanych lub chęci zwiedzania z przewodnikiem warto wcześniej skontaktować się z parafią. W sezonie letnim możliwe są także wydarzenia kulturalne i koncerty muzyki sakralnej.

Kościół na tle innych atrakcji Ciechanowa

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny to nie tylko zabytek o wyjątkowej wartości historycznej, ale również ważny punkt na turystycznej mapie Ciechanowa. W pobliżu znajdują się inne ciekawe miejsca, takie jak Zamek Książąt Mazowieckich, Muzeum Szlachty Mazowieckiej czy malownicza dolina rzeki Łydyni. Spacerując po okolicy, warto zatrzymać się na chwilę przy neogotyckiej dzwonnicy oraz podziwiać widok na miasto z Farskiej Góry.

Podsumowanie

Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Ciechanowie to miejsce, gdzie historia splata się z architekturą i duchowością. Jego burzliwe dzieje, unikatowa konstrukcja oraz bogata symbolika czynią z niego prawdziwą perłę Mazowsza. Nawet jeśli większość oryginalnego wyposażenia nie przetrwała do naszych czasów, sam monumentalny gmach oraz atmosfera tego miejsca pozostawiają niezapomniane wrażenie. Wizyta w tej świątyni to nie tylko lekcja historii, ale także okazja do chwili zadumy i podziwiania kunsztu dawnych mistrzów budowlanych.